MCC-42318 Geboorte van Christus, aanbidding der herders (8)

Nederlands: Voor een vervallen stal in het midden van de voorstelling, knielt Maria links in aanbidding neer bij het kindje, dat in het stro ligt. Ook zijn twee engelen bij het kind neergeknield. De ene, en profil rechts op de voorgrond, bespeelt een harp, die hij voor zich houdt. De andere zit schuin achter het kindje, rechts van Maria, en heeft zijn handen gevouwen voor zich. Achter de harpspelende engel staat Jozef, driekwart naar links gewend. Hij kijkt wat voorovergebogen op het kind neer. In zijn verdwenen linkerhand droeg hij waarschijnlijk een kaars, waarvan hij het licht met zijn geheven rechter hand afschermde tegen de stralen die van het kind uitgaan. Op de achtergrond rechts boven op een rots of heuvel staat een derde engel, die met zijn rechterhand het kind aanwijst aan een klein afgebeelde herder, die rechts naast hem loopt. In de stal, achter een met leem bestreken tenen wand, kijkt nog een herder toe, waarvan alleen het hoofd en de schouders zichtbaar zijn. Het dak van de stal rust op vier pilaren. In de voorzijde ervan is een rechthoekig venster aangebracht, waarin twee duifjes zitten. Tussen de twee linkerpilaren door hebben de os en de ezel hun koppen naar buiten gestoken. Terwijl de os naar voren kijkt, neemt de ezel een flinke hap stro uit de kribbe, die voor hem staat. Het linker gedeelte van de voorstelling wordt ingenomen door een grote, rotsige heuvelpartij, waarvoor een herder staat. Hij heeft zijn bovenlichaam bijna en profil naar rechts gedraaid en zijn linkerbeen iets naar voren geplaatst en kijkt naar het geboortetafereel. Hij leunt met beide handen op een herdersstaf, die aan de onderzijde voorzien is van een schep. De heuvelige bodem is afgewerkt met zigzaggroeven.

Maria draagt een lang gewaad. Haar mantel is van haar rechterschouder gegleden tot op haar heupen en bedekt in soepele plooien de grond. Haar kleed heeft omgeslagen mouwboorden. Over haar hoofd een deels teruggeslagen sluier. De engelen zijn gekleed in gegorde albes. De achterste engel heeft een diadeem op het hoofd. Aan de gordel rond Jozefs kleed hangt een rozenkrans. Zijn mantel is teruggeslagen over zijn linker schouder. Op zijn hoofd een kaproenachtig hoofddeksel en om zijn hals een grote sjaal. De herder rechts op de achtergrond heeft een hoed met opgeslagen achterrand op het hoofd. Hij draagt een korte, gegorde tuniek met v-hals. Aan zijn riem hangen een tas en een hoornachtig voorwerp. Hij heeft puntig schoeisel en zijn kousen lijken afgerold. Van de herder achter de wand is alleen te zien dat hij een kap draagt. De linker herder is gekleed in een korte, gegorde tuniek met kort, ingesneden wambuis en lage schoenen met afgeronde neus. Op zijn hoofd een hoed, waar aan de linkerkant een doek onderuit hangt. Zijn handen zijn in wanten gestoken.

Polychromie:

Het stuk is deels bedekt met oude, maar niet oorspronkelijke polychromie. De bruine retouches van de witte grond en de lacunes maken het moeilijk nog onderliggende lagen te onderscheiden. Het stuk lijkt grondig schoongemaakt voordat het opnieuw is gestoffeerd. Incarnaat lichtroze met rode blossen. De herders vertonen een oranje-achtig incarnaat. De ogen zijn gedetailleerd in zwart en bruin; monden helderrood. Maria's haar is bruin, haar sluier en binnenkant van de mantel blauw; buitenzijden mantel deels rood, deels blauw (verkeerd geïnterpreteerd door de stoffeerder); gewaad rood met vergulde boorden. De matte vergulding lijkt op een gelige grond te liggen. De albes van de engelen zijn roze. Hun haar matverguld op een gelige grond. De harp is verguld. De boorden van de albes zijn verguld. Jozef: haar bruin, rand van de hoed verguld op gelige grond; slip rood; sjaal wit; kleed en rozenkrans rood; mantel bruin. Kleine herder: hoed rood; haar donkerbruin waaronder resten van oranjerood (bolus?); kleed blauw; hoorn (?), gordel en tas gelig; kousen en schoenen donkerrood. Kap herder blauw met een witte rand. Os: rood, tanden wit, hoorns roze. Ezel: lichtbruin. Stro: geel. Ruif: lichtbruin waarop donkerbruin. Herder links: hoed blauw met rode slip; wambuis bruin met rode kraag, manchetten en split; tuniek blauw waarop sporen vergulding; buidel lichtgeel; kousen wit; schoenen donkerbruin. Onder het wit van de kousen mogelijk roze incarnaat. Staf lichtbruin met blauwe schep. Stal: zuilen en achterwand rechts donkerbruin; strodak geelbruin; gevel donkerbruin met witte duifjes waarvan er een een rode snavel heeft; wand blauw; vleugels middelste geknielde engel wit met vergulde rand. Heuvels: resten geel, bruin en groen. Het geel ligt deels over het groen. Rotsen links bovenaan heel lichtroze, waaronder vergulding op rood-achtige bolus.

Techniek:

De groep is uit meerdere delen samengesteld. Het rechtergedeelte met de stal, Maria, Jozef en de engelen vormt één geheel, uitgezonderd de rechts op de voorgrond knielende engel en het kindje op het stro. De kern lag achter het werkblok. Aan dit gedeelte zijn toegevoegd: het rechterduifje in de stal, genoemd kindje en engel en de grond onder de engel. De figuren op de voorgrond zijn rondom bewerkt. Het linkergedeelte met de rotsen en de grote herderfiguur vormt één geheel. De herder is bijna rondom uitgewerkt. De twee delen zijn aan elkaar gezet door middel van houten pennen en verbindingsplankjes, die met grote nagels in de onderzijde van de delen zijn bevestigd. Ook bovenaan de achterzijde bevindt zich een origineel verbindingsplankje (vastgezet met zes gesmede nagels, twee verdwenen). Mogelijk liep dit plankje verder door naar links, waar nog twee gesmede nagels aanwezig zijn. Een deel van de grond tussen beide delen vormt eveneens een verbinding en is met twee houten pennen en een ijzeren nagel in de voorzijde vastgezet. De grond onder de engel is met houten pennen en een metalen nagel bevestigd. Het kind is op de grond gelijmd en ingepend. De harp bestaat uit twee delen. De linkerhand van de linkerengel vormt één geheel met de snaren. De delen lijken gelijmd en daarna met een grote nagel onderaan in de engel vastgezet. Het rechter duifje lijkt gelijmd. De twee achterste zuilen van de stal zijn apart aangezet met spijkers. uit elke zuil is er één verdwenen.

De achterzijde van het rechtergedeelte is achter Jozef over het grootste deel van de lengte en langs de onderzijde over vrijwel de gehele breedte uitgehold. Ter hoogte van de lemen wand een noest. Bovenop het dak van de stal rechts een opening van 1,5 x 1 cm . Aan de voorzijde, rechts van het hoofd van de linker herder een rechthoekige opening van ca. 3 x 2 cm (beide voor het insteken van een verdwenen ster of engel?).

De onderzijde van de werkblokken zijn vrij glad, uitgezonderd het linkerdeel, dat later teruggesneden lijkt en diepe guts- en beitelsporen vertoont.

Bovenop de rots van het linkergedeelte twee ondiepe deukjes (sporen werkbank?). In de uitholling van het rechtergedeelte achter Jozef een grote, gesmede nagel. De achtergrond van het reliëf is doorbroken, zo ook bij de engel en de kleine herder. Zeer gedetailleerd bewerkt. De hoed van de kleine herder is met zigzaggroefjes afgewerkt.

Staat:

Aangevuld: twee vingers van Jozefs rechterhand; drie vingers van de achterste engel; in het standvlak van het linkergedeelte rechts onderaan een nieuwe pen.

Afgebroken: de handen van Maria (spijkerresten in breukvlakken); linkerbeentje kind; voorste deel harp; linkerhand Jozef (gat in breukvlak); twee vingers van zijn rechterhand (gat in breukvlak); linkerhand kleine herder (pen nog aanwezig); zijn rechterhand met de linker van de engel (spijkerresten); beide vleugels van de knielende engelen (resten van drie vleugels aanwezig; waren ingestoken; sporen van pennen en spijkers; kopje linkervogel; kruisje diadeem; deel haar achterste engel (twee spijkers in breukvlak); delen van de hoeden van de herders (hoed grote herder lijkt bijgesneden).

De grond onder de engel is doormidden gescheurd. Scheuren tussen de voeten van de grote herder en bij de spijkers in de verbindingsplankjes. Radiale scheuren in het linkerdeel. Het rechterdeel is aan de voorrand en links iets gescheurd. Acht rechthoekige en twee ronde gaatjes in de standvlakken.

Het linkerdeel is aan de achterzijde ernstig aangetast door houtworm. Rechts enkele verspreide houtwormgaatjes.

De verflaag is zwaar beschadigd en vertoont vele lacunes.

dutch art art mcc 42318 geboorte van christus aanbidding der herders museum catharijneconvent high resolution ultra high resolution sculpture

1480 - 1499

Museum Catharijneconvent

https://www.catharijneconvent.nl

public domain